Bisschop Coppieters ontvangt vandaag een vierde afpersingsbrief. Op de omslag staat alweer duidelijk de initialen “d u a” vermeld, eveneens de vermelding “Personelle”…
De brief, zo blijkt uit de afstempeling, is verstuurd op donderdag 31.05.1934 tussen 17.00 – 18.00 uur te Antwerpen 6. Opvallend aan deze brief is het feit dat de coördinaten er achteraf werden bijgevoegd. Deze werden dus niet vermeld op het ogenblik dat de volledige brief werd getypt
We lezen mee …
Monseigneur,
Overeenkomstig ons akkoord en onze voorgaande instructies verzoeken wij u het pakje dat onze vergoeding bevat persoonlijk te willen overhandigen aan de heer pastoor Meulepas, Sint-Laurentiuskerk, Antwerpen,
U zou hem kunnen laten weten dat het een teruggave van papieren en brieven betreft, waarmee de eer van een der meest achtbare families gemoeid is.
Gelieve samen met het pakje het hierbij gevoegde, verticaal gescheurde blad te overhandigen. De persoon die zich zal aanbieden om het pakje af te halen zal, om zijn identiteit te bewijzen, een stuk van een ander deel van het gescheurde blad voorleggen, dat zowel wat betreft de tekst als wat betreft de scheur bij een deel van dit aangeboden papier zal passen.
Enkel aan de bezitter van dit papier mag hij het pakje afgeven. Wij menen dat die voorzorgen noodzakelijk zijn om iedere vergissing of indiscretie te vermijden. Geen enkele verklaring mag aan die persoon gevraagd worden. Kom uw beloften goed na en probeer zelfs niet stilletjes de opsporingen voort te zetten want ze zouden automatisch tot het verlies van de R.R. leiden.
Gelieve langs dezelfde weg in hetzelfde dagblad de overhandiging van het pakje aan te kondigen door het volgende bericht: ‘D.U.A. S.J. goed aangekomen en pakje overhandigd.’
Handel snel en de zaak zal binnenkort geregeld zijn.
Aanvaard, Monseigneur, onze beleefde groeten.
D.U.A.
De heer pastoor van Sint-Laurentius
Markgravelei 95
Antwerpen
Bij deze brief stak een verticaal afgescheurde krant:
(Ter illustratie – Voorpagina La Dernière Heure van Zaterdag 26 mei 1934, de krant waar de 3de advertentie in verscheen)
*=*=*=*=*
Ondertussen verschijnt in de Brusselse Franstalige krant “L’indépendance Belge” het vervolg op de onthulling van de teruggave van “St Jans de Doper”…
De diefstal van het “Lam Gods”
Het lijkt nu zeker dat het paneel dat teruggekeerd is naar Gent, de achterkant is van de Rechtvaardige Rechters.
Het parket van Gent zwijgt voorlopig in alle talen over deze zaak, die nu misschien sneller kan evolueren dan gedacht.
Voortgaand met het onderzoek dat ons woensdagavond al toeliet om details te geven over nieuwe feiten in de zaak van het Lam Gods, zijn we erin geslaagd meer informatie te krijgen over het mysterieuze paneel dat terugkeerde naar het kapittel van Sint-Baafs.
Vandaag bevestigt “Het Volk”, de krant van het bisdom Gent, ons verhaal en voegt eraan toe:
Bij het openen van het pakket vond men inderdaad de achterkant van de Rechtvaardige Rechters. Na onderzoek werd echter voorlopig geconcludeerd dat het een kopie is, gemaakt een jaar geleden. Daar is de zaak nu bij gebleven.
Onze informatie stelt ons in staat te zeggen, met het nodige voorbehoud voor oude schilderkunst, dat het inderdaad de echte grisaille is die Sint-Jan de Doper voorstelt, geschilderd op de achterkant van de Rechtvaardige Rechters. Hierover lijkt geen twijfel meer mogelijk.
We hebben vernomen dat de vooraanstaande Procureur des Konings te Gent, de heer De Heem, in overleg met kanunnik Van den Gheyn, de conservator van het polyptiek, momenteel een nota voorbereidt voor het Ministerie van Justitie. Sinds het parket een klacht van het kapittel van Sint-Baafs in behandeling heeft genomen, houdt Justitie zich met deze zaak bezig en niet de Algemene Directie voor Schone Kunsten.
Aan de andere kant, zoals we in onze editie van gisteren al zeiden, eist de misdadiger die het hoofdgedeelte van het paneel, namelijk de Rechtvaardige Rechters, in zijn bezit heeft, een miljoen frank in ruil voor dit deel van het meesterwerk van de gebroeders Van Eyck.
We geloven niet dat iemand, zelfs de dief niet, ooit dacht dat zo’n bedrag betaald zou worden voor de teruggave van dit schilderij. De reden is simpel: het schilderij is onverkoopbaar. Niemand zou er zelfs tienduizend frank voor bieden, gezien het enorme risico op vervolging en gevangenisstraf voor de eventuele koper of heler.
We hebben echter vernomen dat de gerechtelijke autoriteiten van Gent ten tijde van de diefstal bereid waren een flinke beloning aan te bieden voor de teruggave van het schilderij. De toekenning van deze beloning zou, als onze informatie klopt, tegelijkertijd straffeloosheid voor de dief inhouden. Onder deze omstandigheden is het begrijpelijk dat onderhandelingen met de afzender van het ontvangstbewijs van het depot waar het paneel werd gevonden, zeer delicaat zullen zijn.
Zoals we zes weken geleden al schreven, lopen de meningen sterk uiteen over de toekenning van een geldbedrag. Sommigen zijn voorstander, anderen zijn tegen omdat ze geen precedent willen scheppen. Waar de meningen nog meer over verschillen, is de vraag uit welke kas dit geld moet komen. Over het algemeen wijst men naar de kas van het kapittel van de kathedraal. En dat weigert.
Als men zich wendt tot het Departement Wetenschappen en Kunsten, stelt het dat zijn verantwoordelijkheid zich alleen uitstrekt tot officiële musea. En het ministerie van Justitie herhaalt aan wie het maar wil horen dat zijn rechters boetes opleggen en geen premies geven. Dat is zowel tegen hun principes als tegen alle gebruiken in.
Dit is waarover men discussieert, terwijl men tegelijkertijd probeert de identiteit te achterhalen van degene die de achterkant van het paneel heeft teruggegeven.
Wat een professionele restaurateur denkt
De onverwachte teruggave van de achterkant van het gestolen paneel uit Sint-Baafs roept veel discussies op.
Kunstliefhebbers en professionals uit de antiekhandel, galerij-eigenaren en verzamelaars vragen zich af of het werk dat aan kanunnik Van den Gheyn is teruggegeven echt authentiek is, of ten minste de echte helft ervan.
De politie wil simpelweg de grappenmaker vinden die op gangsterachtige wijze aan de goede kanunnik heeft geschreven met het voorstel om de Rechtvaardige Rechters terug te geven voor een miljoen. Het is al moeilijk genoeg om zo’n ordinaire dief, professionele crimineel of simpele gek te vinden.
Iedereen heeft zijn eigen vak. Wij hebben een beroemde restaurateur in de hoofdstad bezocht, meneer V., die wordt beschouwd als de beste in zijn vak in het land. Wat dacht meneer V. van de nieuwe ontwikkeling in de zaak van Sint-Baafs? Wat vond hij van het mysterie dat de diefstal van de Rechtvaardige Rechters omringde en nog steeds omringt?
En als we het hier weer hebben over het mysterie van de zaak, is dat omdat meneer V. ons er opnieuw helemaal in onderdompelt. De sfeer waarin hij leeft doordrenkt je direct… met glas-in-loodramen in de ontvangstruimte, een sterk middeleeuws gevoel en zelfs een vleugje van de primitieve tijd. In deze hoge zaal, vol met meubels uit verschillende tijdperken, geeft meneer V. ons zijn mening met zijn knipperende ogen, beschadigd door jaren van kopiëren van meesterwerken, en zijn twintig of vijfentwintig jaar ervaring, zo niet meer.
– Heeft u gehoord, meneer V., van deze nieuwe ontwikkeling in de zaak van Sint-Baafs?
Ik heb er gisteravond over gehoord via uw krant, die trouwens de enige was die erover sprak.
– Denkt u dat het authentieke werk mysterieus is teruggegeven aan het kapittel van Gent?
Waarom niet… Kanunnik Van der Gheyn neemt inderdaad veel voorzorgsmaatregelen om het geretourneerde object niet te tonen. Als het echt om een kopie ging, zoals hij de afgelopen dagen beweerde, zou hij het eenvoudigweg een of twee keer aan experts of kunstprofessionals kunnen laten zien… En de zaak zou definitief worden afgesloten…
– Is het dan mogelijk om onmiddellijk te oordelen over de authenticiteit of niet-authenticiteit van een meesterwerk, van een primitief, van een Van Eyck in dit geval… En zou men niet kunnen denken dat de discretie die men in Gent handhaaft, vooral bij kanunnik Van der Gheyn, is ingegeven door de wens om het teruggegeven object verder te onderzoeken, omdat men denkt dat het echt is?
… Kanunnik Van den Gheyn zou ook simpelweg kunnen vrezen dat men een maand lang op zijn bel drukt… Ik ken de experts en handelaren: ze zijn daartoe in staat… Maar ook de politie kan belang hebben bij het niet geven van te veel details over deze teruggave, om de meesterchantageur niet te alarmeren… Hier wijk ik trouwens af… Mijn sterkste mening over dit alles is dat men heel snel een einde zou kunnen maken aan de nieuwe ontwikkeling door het geretourneerde paneel te laten onderzoeken… Een professional kan niet fout zitten, hij zal snel weten of het om de Van Eyck gaat…
– Wat zijn dan de aanknopingspunten van een professional in deze kwestie?
Welnu, hier is het… Laten we bijvoorbeeld de Van Eycks nemen. Ik ken ze goed. Ik bezit er… Ze zijn onmiskenbaar herkenbaar, althans voor de professional, aan deze vijf punten: de conceptie van het onderwerp, de lay-out, de tekening, de proporties, de vitrificatie en de craquelures. Dit zijn voor ons de kenmerken van oude meesters. Het is zeldzaam dat een kopiist, hoe vaardig ook, erin slaagt deze kenmerken volledig te reproduceren. U weet bijvoorbeeld dat het hout dat werd gebruikt om het paneel te maken waarop een oude meester schilderde, en de Van Eycks waren wat dat betreft uiterst nauwgezet, van zeer hard eikenhout was, waarvan het hart werd afgekeurd, waarvan alleen het hout dat aan de noordzijde was blootgesteld en dus harder was, werd gebruikt, en dat het zorgvuldig werd voorbereid, soms drie jaar in water werd geweekt om het sap dat voedsel voor wormen was te verwijderen, en vervolgens drie jaar in de lucht werd blootgesteld om het te drogen… En wat te zeggen van de witte ondergrond voor de verf, het schetsontwerp, enz. Kortom, de middelen ontbreken een professional niet om een kopie of de authenticiteit in een schilderij te ontdekken…
– Er is ook gezegd dat sinds de diefstal tot nu, in zeven weken, een professional het gestolen paneel zou hebben kunnen kopiëren…
Zeven weken zouden, in theorie, voldoende kunnen zijn. Misschien zou ik er zelf mee kunnen werken… Maar in zo’n korte tijd heeft de dief, hoe professioneel hij ook is, geen perfecte kopie kunnen maken… Voor meesterlijke kopieën, net als voor puur creatief werk, heb je een rustige geest en liefde nodig… En de dief kon zich niet in deze omstandigheden bevinden…
Zo sprak meneer V., de beroemdste restaurateur van Brussel en ongetwijfeld een van de beste van Europa.
*=*=*=*=*
Het is ook onze reisgezel niet ontgaan want wat lezen wij in zijn fictieve dagboek …
Vandaag in mijn huiskrant “La Libre Belgique” … blijkbaar is er een deel van de gestolen panelen uit St Baafs teruggegeven… in het Noordstation in Brussel voorwaar …
IS EEN HELFT VAN HET GESTOLEN PANEEL TERUGGEVONDEN?
Van onze correspondent in Gent: Een Brusselse krant beweert te weten dat de achterkant van het gestolen paneel in de Sint-Baafskathedraal in Gent, onder de omstandigheden die wij hebben beschreven, is teruggevonden.
De heer kanunnik Van den Gheyn, conservator van het meesterwerk, zou de brief hebben ontvangen die het ontvangstbewijs van een pakket bevatte, afgegeven op het Noordstation en waarin een van de zijden van het beroemde schilderij van de gebroeders Van Eyck zat.
In deze brief werd eraan toegevoegd dat de voorkant van het paneel zou worden teruggegeven tegen een miljoen frank.
De heer kanunnik Van den Gheyn zou het pakket bij het bagagedepot van het station hebben opgehaald en hebben vastgesteld dat het inderdaad een schilderij bevatte dat het genoemde deel voorstelde. Na nauwkeurig onderzoek bleek het schilderij een kopie van meer dan een jaar oud te zijn.
We hebben geen bevestiging van dit nieuws kunnen krijgen. Bij de gerechtelijke politie en bij de heer kanunnik Van den Gheyn, die wij hebben geïnterviewd, heerst er complete stilte.
VOLGT MEN EEN NIEUWE SPOOR?
Het nieuws dat een van de zijden van het gestolen paneel van het Lam Gods enige tijd geleden zou zijn teruggevonden in het depot van een station in Brussel heeft grote opschudding veroorzaakt in Gent. De gerechtelijke politie verklaart echter niets van deze zaak te weten. Ze benadrukt dat er veel anonieme brieven zijn ontvangen: een daarvan sprak over de teruggave van het schilderij voor een som van een miljoen frank. De politie heeft onmiddellijk overlegd met de procureur des Konings.
De heer kanunnik Van den Gheyn, conservator van de schatten van de kathedraal, die wij hebben ondervraagd, verklaarde dat hij verbaasd was toen hij het nieuws hoorde dat door een krant werd verspreid. Hij bevestigt op de meest formele wijze dat hij het betreffende schilderij niet heeft. De kanunnik Van den Gheyn voegde er echter aan toe dat hij niet meewerkt aan interviews en dat de zaak in handen is van de gerechtelijke politie, waarvan de acties niet mogen worden belemmerd…
Volgt men een nieuw spoor en vreest men onthullingen die het onderzoek zouden kunnen vertragen? Wij zijn ervan overtuigd dat de kanunnik meer weet dan de politie, maar dat hij voorzichtig zwijgt. Het heen en weer lopen dat vanmorgen in de kathedraal plaatsvond, lijkt erop te wijzen dat er nieuwe ontwikkelingen in deze zaak zijn.”
